Krajoznawstwo — jak zacząć
Odkryłem, że krajoznawstwo jest odtrutką na mediospołecznościową apatię. W dodatku to tani środek, a receptę można zrealizować w każdej gminie. W poniższej notce wrzucam kilka zaleceń dotyczących stosowania.
Definicja krajoznawstwa bywa kłopotliwa. Przeglądając wikipedię trafiamy na spore różnice pomiędzy dziewięcioma wersjami językowymi.
Każdy kraj zmieścił w niej inne elementy. Większość jednak krąży wokół miejsca i jego historii. Ale dla mnie to polska definicja wyróżnia się kompletnością. W porównaniu do wariantu angielskiego czy niemieckiego, Polacy nie pomijają natury. Świat roślin i zwierząt stawiają na równi z opowieścią losów człowieka.
A to właśnie przyroda, szczególnie ta dzika, to, moim zdaniem, klucz do udanej praktyki krajoznawstwa, i, finalnie, wietrzenia zakurzonej mediami społecznościowymi głowy.
Jak znaleźć “dzikość” w okolicy? Można posłużyć się pewną mapą.
Geoserwis to tworzona na zlecenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska baza danych krajoznawczych o Polsce.
Znajdziemy tu zbiory o informacjach przestrzennych, poukładane według kategorii takich jak zasoby przyrodnicze, geologia, gospodarka wodna, infrastruktura, zasoby leśne czy nawet dziedzictwo narodowe.
Baza jest przepastna, ale początkującego krajoznawcę zainteresuje przede wszystkim zakładka “Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.”
To dzięki niej możemy wyświetlić przyrodnicze “hotspoty” w twojej okolicy.
W Polsce najwyższą formą ochrony (Park Narodowy) chroni się jedynie 1% krajobrazu. Na szczęście zdziczałych i tym samym cennych krajoznawczo terenów jest więcej. Najlepiej widać to w geoserwisie po wybraniu z menu “Formy ochrony przyrody” i wykonaniu poniższej instrukcji:
- W panelu na dole strony przejdź do zakładki “Podział administracyjny” i wpisz swoją miejscowość.
- Zaznacz formy ochrony przyrody, które Cię interesują. Ja zazwyczaj zaczynam od rezerwatów i pomników przyrody.
- Przybliżaj, oddalaj i przesuwaj za pomocą narzędzi w menu po lewej stronie. Polecam rozejrzeć się po mapie wokół swojego miejsca zamieszkania.
- Wybierz z menu ℹ️ i najedź na podświetlony na mapie obiekt, żeby poznać szczegóły chronionego miejsca. (w przypadku drzew można spotkać nawet zdjęcia)
- Załóż buty, zbierz drużynę i ruszaj.
Dla przykładu, poniżej znajdziecie rezerwaty, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz pomniki przyrody w rejonie Miasta Ogrodów, czyli Katowic.
Pamiętam swoje pierwsze spotkanie z geoserwisem. Uderzyła mnie liczba i charakter chronionych miejsc wokół mojej rodzinnej miejscowości. Odkryłem majestatyczne drzewa z historią sięgająca kilkuset lat, rezerwaty, które powstały nie tak dawno, bo jeszcze w czasach mojego dzieciństwa, czy informacje o tym, jak zmieniały się granice obszarów chronionych.
Od tamtej pory Geoserwis towarzyszy mi podczas planowania wakacji czy wycieczek.
Zaraziłem nim też znajomych. Bywa tak, że kiedy pierwszy raz zaciągam ich do punktu w znanym im (na pozór) terenie, drapią się po głowie próbując zrozumieć mój podejrzany zachwyt “przypadkowym” miejscem w lesie. Po po wizycie zdarza się jednak, że ekranie komunikatora czytam: - pamiętasz rezerwat X, do którego nas zabrałeś? Jest wspaniały, odwiedzamy go za każdym razem, kiedy jesteśmy u rodziców."
Świat nauki nie potrafi jeszcze wyjaśnić pozytywnego wpływu takich krajoznawczych eskapad, ale sądzę, że – parafrazując Johna Muira, ojca parków narodowych ameryki północnej – od każdej z nich otrzymujemy więcej niż chcemy.